Các đại biểu khảo sát thực tế tại mái đá Ngườm

Di chỉ khảo cổ học mái đá Ngườm thuộc thôn Kim Sơn, xã Thần Sa, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. Đây là một Di chỉ loại hình mái đá có hình hàm ếch, rộng khoảng 60 mét, cao 30 mét, mặt bằng mái đá rộng khoảng 700m2. Mái đá Ngườm nằm trên lưng chừng phía Bắc của dãy núi Ngườm, cao hơn mực nước biển 90m, cao hơn 50m so với suối Thần Sa ở dưới chân núi. Di chỉ mái đá Ngườm được phát hiện và thám sát từ những năm 80 của thế kỷ XX với 4 lần khai quật (năm 1981, năm 1982, năm 1985 - 1986, năm 2017). Mặc dù các đợt thăm dò, khai quật diễn ra không liên tục, song kết quả thu được qua 4 lần khai quật đều là cứ liệu quan trọng để các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, cơ quan quản lý xác định Di chỉ mái đá Ngườm là khu di tích lớn, đặc biệt quan trọng với lịch sử văn hóa của dân tộc, mang lại giá trị khoa học có tính chất bước ngoặt đối với quá trình nghiên cứu khảo cổ học tiền sử ở Việt Nam. Điều này đã thiết lập nên một nền “Văn hóa Thần Sa” với kỹ nghệ riêng biệt, đó là kỹ nghệ Ngườm có niên đại từ 41 nghìn năm đến 10 nghìn năm trước. 

Cho đến nay, Di chỉ mái đá Ngườm là loại hình di tích hang động/mái đá duy nhất phát hiện các bằng chứng về quá trình sử dụng và chế tác công cụ đá sớm nhất trên toàn lãnh thổ Việt Nam

Tiếp nối kết quả trên, Bảo tàng tỉnh Thái Nguyên và Viện khảo cổ học tiếp tục tổ chức khai quật Di chỉ mái đá Ngườm trên diện tích 6 m2 do Tiến sĩ Phạm Thanh Sơn, nghiên cứu viên của Viện khảo cổ học chủ trì. Công tác khai quật được tiến hành nghiêm túc, thận trọng, tuân thủ quy trình luật định trong hoạt động khai quật khảo cổ. Kết quả cho thấy: Cấu trúc địa tầng và tầng văn hóa thời điểm chiếm cư trước 41.500 năm tại Di chỉ có sự khác biệt hoàn toàn với lớp văn hóa giai đoạn muộn trong khung từ 41.500 năm tới 22.500 năm. Các thành viên nhóm đã tìm được nhiều hiện vật như công cụ đá, công cụ mảnh và mảnh tước, di cốt động vật, xương và răng động vật và nhuyễn thể… Đặc biệt trong lần khai quật này, tại hố khai quật của lớp văn hóa 6 phát hiện 2 mẩu xương cháy. Đây là bằng chứng cư dân cổ tại mái đá Ngườm đã biết dùng lửa. Cho đến nay, đây là loại hình di tích hang động/mái đá duy nhất phát hiện các bằng chứng về quá trình sử dụng và chế tác công cụ đá sớm nhất trên toàn lãnh thổ Việt Nam.

Các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, cơ quan chuyên môn đã khảo sát, thăm quan trực tiếp thực địa tại địa điểm hố khai quật, đồng thời cũng đưa ra nhiều ý kiến tại Hội nghị nhằm tìm giải pháp quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích này trong thời gian tới với mục tiêu kết hợp hiệu quả, hài hòa giữa công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa với phát triển du lịch bền vững, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Hầu hết các đại biểu đánh giá cao những kết quả cùng giá trị to lớn mà cuộc khai quật lần này mang lại. Các đại biểu bày tỏ mong muốn các chuyên gia tiếp tục nghiên cứu kỹ và chi tiết, đồng thời điều tra mở rộng để tìm hiểu xem có các Ngườm tương tự để bảo vệ và phát huy mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới. 

Đại biểu phát biểu ý kiến tại Hội nghị

Phát biểu tại Hội nghị, đồng chí Vũ Thị Thu Hường, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị Viện khảo cổ học tiếp tục quan tâm hỗ trợ tỉnh Thái Nguyên trong việc phân tích, xác định tuổi cho mẫu trầm tích theo phương pháp khoa học kỹ thuật hiện đại. Đồng chí đề nghị huyện Võ Nhai thực hiện tốt công tác quản lý, bảo vệ và phát huy hệ thống di tích trên địa bàn; đồng thời giao nhiệm vụ cho Bảo tàng tỉnh Thái Nguyên tiếp tục phối hợp với Viện khảo cổ học cùng các nhà khoa học, các cơ quan quản lý nghiên cứu đề xuất lập quy hoạch khảo cổ gắn với phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững.